کد مطلب:47335 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » قرآن

شخصيت قرآني چگونه شخصيتي است؟

قرآن كريم براي تربيت و پرورش انسان و تقويت بُعد روحاني و شخصيت الهي او، ابتدا انسان را به ارزشهاي وجودي و نقاط روشن و برجسته روحي او توجه ميدهد تا اين انسان خاكي، متوجه موقعيت و جايگاه خويش در اين عالم گرديده و گوهر والاي انساني خود را با هر چيز كم ارزشي مبادله نكند، لذا در همين راستا در سوره اسرأ، آية 70، چنين ميخوانيم: وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِيَّ ءَادَمَ وَحَمَلْنَـَهُمْ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْنَـَهُم مِّنَ الطَّيِّبَـَتِ وَ فَضَّلْنَـَهُمْ عَلَيَ كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً; و به راستي ما فرزندان آدم را گرامي داشتيم و آنان را در خشكي و دريا ]بر مركبها[ برنشانديم، و از چيزهاي پاكيزه، به ايشان روزي داديم، و آنها را بر بسياري، از آفريدههايخود، برتري آشكار داديم. از آن جا كه يكي از طرق هدايت و تربيت، اعطأ شخصيت و ارزش به افراد است، خداوند در اين آيه، به بيان شخصيت والاي نوع بشر و مواهب الهي نسبت به او ميپردازد. تا با توجه به اين ارزش فوق العاده، به آساني گوهر وجود خود را نيالايد و خويش را به بهاي اندك نفروشد. پس خداي سبحان، فرزندان آدم را تكريم كرده و ميفرمايد: وَ لَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِيَّ ءَادَم... كه براي مقام تكريم انسان، نصابي است كه اگر حاصل شود، كرامت را به دنبال دارد، و انسان را همتاي فرشتگان و سپس برتر از آنان مينمايد و اين همان انسانيت انسان است قرآن كريم از اموري به عنوان محور كرامت، ياد فرموده كه معروفترين، بلكه اساسيترين آنها تقوا است، كه: إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَغكُم;(حجرات،13)

از جمله مشخصههاي انسان، اين است كه روح او، از خداوند و نفخة الهي نشأت گرفته، به همين دليل، روح انسان، داراي شرافت و كرامت گرديده است: وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَغكَةِ إِنِّي خَـَـلِقُ بَشَرًا....فَإِذَا سَوَّيْتُهُو وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُو سَـَجِدِينَ ; بخاطر بياور هنگامي كه پروردگارت، به فرشتگان گفت: من بشر را از گِل خشكيدهاي....خلق ميكنم، هنگامي كه كار آن را به پايان رسانيدم و در او از روح خود (يك روح شايسته و بزرگ) دميدم;(حجر،28ـ29)

و در جاي ديگري، خداوند انسان را خليفه و جانشين خود بر روي زمين خوانده و به بياني ديگر مقام انسان به جايي رسيده كه خليفة اللّه بر روي زمين شده است،وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَغكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الاْ ?َرْضِ خَلِيفَة;(بقره،30)

و از طرفي در آيات بسياري آمده است، كه خداوند، خورشيد، ماه، ستارگان، كرات آسماني و موجودات زميني، زمين و دريا و... را مسخر انسان نموده است و در سوره جاثيه آيه 13 اين مطلب كاملتر بيان شده، آن جا كه ميفرمايد وَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَـَوَ َتِ وَ مَا فِي الاْ ?َرْضِ جَمِيعًا مِّنْه...; و آن چه را در آسمانها و آن چه را در زمين است به سود شما رام كرد، همه از اوست. به اين ترتيب خداوند، مقام سروري همة موجودات عالم را، به بشر عنايت فرموده و همه موجودات را براي او و در خدمت او قرار داده است. و لذا توجه و آگاهي به اين بُعد از ابعاد وجودي انسان، اثر عميقي در تربيت و پرورش روح و انجام شخصيت والاي او دارد.

از طرف ديگر، قرآن كريم، شخصيت رشد يافته و پرورش يافته يك انسان الهي را، در برخورداري او، از آموزهها و تعاليم و دستورات قرآني ميداند و به بيان اين بُعد از شخصيت انسان ميپردازد، و به بيان ديگر منظور قرآن از فرمان دادن به عبادات و نهي از محرمات، رساندن انسان به مقام والاي انساني و تربيت و تكامل او در اين مسير است، تا انسان را از ذلت بندگي نفس و ابليس رها كرده و به عزت بندگي خداوند مفتخر نمايد، در سوره بقره، آيه 21، ميخوانيم: يَـََّأَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ وَ الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون يا در آيه 183 همين سوره آمده يَـََّأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ...لَعَلَّكُمْ تَتَّقُون يعني منظور خداوند از عبادت ]در هر قالب و صورتي كه باشد[ همان لعلكم تتقون است، يعني خدا ميخواهد ما در پرتو عبادت به تكامل برسيم و به مقام تقوا كه همان مقام انسانيت است دست يابيم.

پس شخصيتِ قرآني، آن شخصيتي است كه در پرتو تعاليم و دستورات قرآن كريم، شكل گرفته، و تكامل يافته، چنين شخصيتي خود را كاملاً مطيع خداوند دانسته و براي خويش هيچ امتيازي قائل نيست و هر چه دارد و هر چه هست را همه و همه از او ميداند و فقط در مقابل او سر خضوع فرود ميآورد، چنين انساني كه اين گونه تربيت شده، همه وجود خود را وقف خداوند و بندگان خدا و توجه نمودن به آلام و دردهاي ديگران ميكند، در راه خدا جهاد ميكند، در راه خدا انفاق ميكند، در راه خدا امر به معروف و نهي از منكر ميكند و در يك كلمه همة حركت و سكون او براي خدا ميباشد.